Professor Anne Vandenbroucke was gedurende vele jaren coördinator van het bevolkingsonderzoek borstkanker voor Wallonië-Brussel en kent de pro’s en contra’s van de Mammotest, de benaming waaronder de screening in het Franstalige landsgedeelte bekend staat, als haar broekzak. Vandenbroucke beet de spits af op het jaarlijkse borstkankersymposium dat Europa Donna België met de steun van Pink Ribbon en Vivre comme avant organiseerde op 28 september 2024. ‘Negen op de tien vrouwen krijgen nooit borstkanker’, onderstreepte professor Anne Vandenbroucke. ‘We moeten vrouwen geen angst aanjagen, maar de grootste risicogroep, de vrouwen tussen 50 en 69 jaar, zouden wel moeten deelnemen aan de tweejaarlijkse screening voor borstkanker, waarvoor ze opgeroepen worden.’ Dat gebeurt nu veel te weinig.

Drempels en obstakels

In Wallonië en Brussel gaat minder dan 10 procent van de vrouwen uit de doelgroep 50-69 jaar in op de uitnodiging om zich aan te melden voor een gratis screeningsonderzoek. Vlaanderen scoort ook onvoldoende, maar wel een stuk beter: tussen 50 en 60 procent van de vrouwen neemt er deel aan het bevolkingsonderzoek. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie moet ieder land streven naar een participatiegraad van minstens 75%.

Voor het grote verschil tussen onze beide landsgedeelten bestaan er diverse verklaringen. Eerst en vooral is de uitnodiging anders. Het Vlaams Bevolkingsonderzoek stelt in haar uitnodigingsbrief meteen een tijdstip voor waarop vrouwen zich in hun buurt kunnen aanmelden voor de screening, zonder dat ze daar iets voor moeten doen. Je hoeft dit niet te bevestigen, je wordt er verwacht. Tenzij dat niet lukt. Wanneer het tijdstip jou niet uitkomt, kan je via een telefoonnummer dat je vindt in de brief, de afspraak meteen makkelijk wijzigen. De uitnodiging voor de Mammotest, ten zuiden van de taalgrens, vraagt vrouwen om zelf een afspraak te maken in een erkend screeningscentrum. Dat is een extra drempel. Ook geven vrouwen aan dat de wachttijden erg lang kunnen zijn: het duurt soms maanden vooraleer je een afspraak krijgt. Een tweede verklaring voor de communautaire tweespalt is de ingesleten gewoonte om je borsten te laten screenen bij een radioloog buiten het bevolkingsonderzoek om. Heel wat vrouwen zijn ervan overtuigd dat de screenings die ze op eigen houtje aanvragen, privé dus, kwalitatief beter zijn. Iets wat helaas niet altijd wordt tegengesproken door radiologen die geld verdienen aan de borstkankerscreening. Ten derde is er een cultuurverschil: aan Franstalige kant is de argwaan ten opzichte van aanbevelingen van de overheid wat groter dan in Vlaanderen. En de bevolkingsonderzoeken worden door de overheden georganiseerd.

Misverstanden

Wie deelneemt aan het bevolkingsonderzoek borstkanker betaalt niets: het is gratis voor vrouwen tussen 50 en 69 jaar. Laat je een screeningsmammografie maken buiten het bevolkingsonderzoek om, dan moet je meestal een beperkte opleg betalen. ‘Individuele screenings zijn niet gratis,’ benadrukt professor Vandenbroucke, ‘ze worden wel terugbetaald maar niet altijd volledig.’ Veel belangrijker nog dan het prijsverschil is de kwaliteit van de screenings. Die is beter met het bevolkingsonderzoek. Anne Vandenbroucke: ‘Screeningsmammografieën – steeds twee per borst – die via het bevolkingsonderzoek gebeuren, worden afgenomen door speciaal daarvoor opgeleide technici, de röntgenfoto’s worden bekeken door een arts-radioloog en vervolgens bezorgd aan een tweede arts-radioloog van een ander centrum.’ Deze tweede arts kent de conclusie van de eerste arts niet. Beide beoordelingen worden vervolgens vergeleken. Als er een verschil is, dan komen er bijkomende onderzoeken. ‘In 10 procent van de gevallen zijn de conclusies effectief verschillend en wordt de vrouw opgeroepen voor verder onderzoek. Dankzij deze tweede lezing worden met het bevolkingsonderzoek 10 procent meer borstkankers ontdekt. In een privésetting heb je nooit een tweede lezing en hangt het resultaat af van de kunde van de radioloog die de foto’s beoordeelt. Bovendien worden privé sneller bijkomende onderzoeken aangevraagd. Buiten het bevolkingsonderzoek om geven meer screenings aanleiding tot vals-negatieve diagnoses: men denkt iets verdachts te zien, dat uiteindelijk vals alarm blijkt.

Door de tweede lezing en het vergelijken van conclusies, moeten vrouwen iets langer wachten op het resultaat, wat nog een laatste obstakel is. Die wachttijd duurt ongeveer twee weken. Het resultaat wordt je in een persoonlijke brief meegedeeld en vind je ook terug in je medisch dossier.

Ben jij alert voor borstkanker?