"Een kind krijgen kan nog steeds”

Vroeger kregen jonge vrouwen die borstkanker hadden doorgemaakt het voorzichtige advies om de kinderwens voorgoed op te bergen. Een zwangerschap zou de kans op herval kunnen verhogen, zo werd vermoed. Een zwangerschap zet je hormoonhuishouding immers op zijn kop, iets wat je kunt missen als je behandeld bent voor een – meestal – hormoongevoelige tumor, luidde de redenering. Dat idee leeft hier en daar nog steeds, maar is totaal achterhaald. “Vandaag weten we dat een zwangerschap na borstkanker het risico op herval helemaal niet verhoogt, voor geen enkel type borstkanker, hormoongevoelig of niet”, verzekert professor Isabelle Demeestere, gynaecoloog aan het Erasmusziekenhuis in Brussel en wetenschappelijk onderzoekster van het FNRS. Demeestere is gespecialiseerd in kanker en vruchtbaarheid. “Er zijn ondertussen voldoende grote studies die dat bevestigen. Vrouwen kunnen ook na borstkanker met een gerust hart zwanger worden.”

“Zes tot 8 procent van alle vrouwen gediagnosticeerd met borstkanker is jonger dan 40 jaar. Dat is niet weinig, aangezien borstkanker veel voorkomt”, vervolgt Isabelle Demeestere. “In België gaat het jaarlijks om naar schatting een 500-tal vrouwen in hun reproductieve jaren.” Het behoud van de vruchtbaarheid is voor hen een topprioriteit. Toch is een nog onvervulde kinderwens vaak het laatste waar deze vrouwen aan denken als ze met de diagnose borstkanker geconfronteerd worden. Ze willen eerst en vooral de kanker overleven. “De behandelende arts moet het initiatief nemen. Het is ontzettend belangrijk om de kinderwens te bespreken alvorens de behandeling voor borstkanker te starten”, klinkt het vastberaden.

Chemotherapie

Borstkanker heeft geen invloed op de vruchtbaarheid, chirurgie en bestralingen van de borstregio evenmin. Het zijn de medicamenteuze behandelingen, vooral de chemotherapie, die op dat vlak een slechte reputatie hebben. “Omdat borstkanker niet systematisch wordt opgespoord bij jonge vrouwen, hebben zij vaker een ietsje verder gevorderde borstkanker op het ogenblik van de diagnose”, legt professor Demeestere uit. “Om die reden wordt bij hen vaker chemotherapie ingezet, en chemotherapie kan de functie van de eierstokken verstoren.” Niet alle borstkankerpatiënten die chemo krijgen worden daardoor onvruchtbaar, maar de kansen zouden met 30 tot 60% verminderen.

Isabelle Demeestere drukt de zwangerschapskans niet graag in cijfers uit. “Heel jonge vrouwen hebben een reële kans op een spontane recuperatie van het eierstokweefsel. Ze verdragen de medicatie beter of hebben gewoon voldoende eitjes in de eierstokken”, klinkt het. “Na de chemotherapie kan het wel een half jaar tot een jaar duren vooraleer de menstruele cyclus weer op gang komt, en zelfs daarna kunnen nog vruchtbaarheidsproblemen opduiken.”

Eitjes in de vriezer

Er zijn verschillende oplossingen mogelijk voor vrouwen met borstkanker en een kinderwens die chemotherapie moeten krijgen. “De meest voor de hand liggende keuze is het wegnemen van eicellen om ze in te vriezen voor later”, stelt Demeestere gerust. Om zoveel mogelijk rijpe eicellen te kunnen oogsten, moeten de eierstokken eerst hormonaal gestimuleerd worden, met dagelijkse hormooninjecties gedurende 10 tot 14 dagen. “De hormonen die worden toegediend voor stimulatie van de eierstokken worden gecombineerd met een ander medicijn, dat ervoor zorgt dat de kanker niet gaat groeien”, duidt de gynaecologe. “Want de eicelpick-up moet gebeuren nog voor de borstkankerbehandeling start.” De meeste borstkankers zijn hormoongevoelig, en met hormonen moet je altijd voorzichtig zijn, om de kanker niet te verergeren. “Vrouwen die kiezen voor stimulatie en eicelpick-up zijn er opvallend vaak positief over”, vertelt Demeestere. “Het geeft hen perspectief voor hun leven na de borstkanker. Ook boezemt het vertrouwen in als artsen daar moeite voor doen."

Om de behandeling van borstkanker niet te lang uit te stellen, ondergaan de vrouwen slechts 1 stimulatiecyclus. “We kunnen niet garanderen dat de ingevroren eicelletjes hun kinderwens na de borstkanker zullen vervullen. Het hangt van de leeftijd en van het aantal geoogste eicellen af. Gemiddeld heeft een vrouw jonger dan 36 jaar van wie we 8 tot 10 eicellen kunnen invriezen een kans van 40 tot 50% op een zwangerschap na de kankerbehandeling.” Zeker niet slecht, maar ook niet supergoed. Als de vrouw een partner heeft, kan men ook kiezen voor in-vitrofertilisatie, waarna embryo’s worden ingevroren. De kansen op zwangerschap zijn beter.

"Het is ontzettend belangrijk om de kinderwens te bespreken alvorens de behandeling voor borstkanker te starten." - Expert Isabelle Demeestere, gynaecologe aan het Erasmusziekenhuis in Brussel en wetenschappelijk onderzoekster van het FNRS

Eierstokweefsel

Er bestaan ook medicijnen die de toxische effecten van chemotherapie verminderen, waardoor de kans op schade aan de eierstokken vermindert. “Die medicijnen kunnen gebruikt worden bij chemotherapie voor hormoongevoelige borstkankers om het risico op herval te verminderen”, zegt Demeestere. “We starten ermee tegen het einde van de chemotherapie bij vrouwen met nog een kinderwens.” Het is geen echt alternatief voor het invriezen, maar soms wel een extra. “Een andere mogelijkheid is het wegnemen van eierstokweefsel via een kleine chirurgische ingreep en dat weefsel invriezen. In dat geval hoef je geen hormonale stimulatie en eicelpick-up te ondergaan. Het gaat dus sneller.” In eierstokweefsel zitten ook eicelletjes, maar ze zijn onrijp en daarom niet bruikbaar voor in-vitrofertilisatie, zoals de eicellen verkregen na stimulatie. “We herimplanteren het weggenomen weefsel op het achtergebleven eierstokweefsel zodra de behandeling achter de rug is, en hopen dat de ingreep de eierstokken helpt om hun functie te hernemen. De kansen op zwangerschap zijn helaas laag. Daarom stellen we de techniek enkel voor aan vrouwen jonger dan 30 jaar die hun borstkankerbehandeling niet wensen uit te stellen, geen stimulatie wensen, of bij wie de behandeling inderdaad het best zo snel mogelijk start.” Soms worden beide technieken – eicellen invriezen en eierstokweefsel afnemen – gecombineerd om de kansen te optimaliseren.

Sensibiliseren

Artsen die te maken krijgen met jonge borstkankerpatiënten moeten de kinderwens ter sprake te brengen, of er nu een partner is of niet. “We grijpen alle gelegenheden aan om mensen erover te sensibiliseren”, glimlacht Demeestere. “België is een van de eerste landen dat een programma heeft voor behoud van vruchtbaarheid bij jonge vrouwen die een kankerbehandeling ondergaan. Veel buitenlandse patiënten komen hiervoor naar onze ziekenhuizen. We zijn sterk in dit domein en we willen dat alle jonge vrouwen met borstkanker er gebruik van kunnen maken.”

Geschreven door Marleen Finoulst