Preventief: een beschermende werking

Wie de wetenschappelijke cijfers rondom de effecten van sport en beweging op borstkanker onder ogen krijgt, kan alleen maar positief verbaasd zijn. Het zijn niet een paar los staande, minimalistische percentages, maar keiharde, wetenschappelijk bewezen cijfers die risico’s met soms tientallen percenten doen verbleken. Die voordelen vind je zowel op het vlak van preventie, als op je beter voelen tijdens de behandeling en op het verminderen van risico’s op herval na de behandeling. Prof. Luc Baeyens, gynaecoloog, sportarts en coördinator van de Borstkliniek van UZ Brugmann in Brussel, ziet daarbij een belangrijke link: "Duidelijk is dat hoe intensiever de inspanning is, hoe groter het positieve effect op je gezondheid. Natuurlijk is sporten goed voor je algemene gezondheid, voor je cardiovasculair systeem, je kracht en fitheid. Maar specifiek voor borstkanker heeft het vele voordelen, qua risicovermindering. Alleen dus al op het vlak van preventie. Als je, bijvoorbeeld, vanaf jonge leeftijd sport, heb je sowieso 30 procent minder kans om later borstkanker te krijgen."

Tijdens de behandeling: minder last

Ook blijkt uit onderzoek dat preventief meer bewegen in combinatie met antihormonen voor vrouwen met een verhoogde kans op borstkanker, erg effectief is. Het is bewezen dat door Raloxifene of Tamoxifen te nemen je risico op borstkanker met 40 tot 50 procent daalt. Maar dat effect bereik je ook met dagelijks een halfuur te sporten. En daar houdt het niet bij op: ook sporten tijdens de behandeling heeft vergaande voordelen. Zo gebeurt momenteel een studie in Straatsburg waarbij gratis fietsen ter beschikking worden gesteld aan borst- en darmkankerpatiënten, omdat bij deze kankers het positieve effect van bewegen, zoals fietsen, erg opvalt, vooral wat betreft herval. Luc Baeyens: "Sowieso helpt bewegen je tijdens de behandeling om je, lichamelijk en geestelijk, goed te voelen. Zo is bewezen dat je minder risico loopt op een depressie als je sport tijdens de kankerbehandeling. Ook is aangetoond dat, als je juist voor de chemo bijvoorbeeld een halfuurtje gaat fietsen, je veel minder last hebt van neveneffecten, zoals misselijkheid, braken en vermoeidheid."

Na de behandeling: minder kans op herval

Na je behandeling zijn de voordelen ook niet te onderschatten: je hebt niet alleen minder kans op herval, maar ook minder kans om aan borstkanker te sterven. Luc Baeyens: "Soms wordt op al dat sporten al eens spottend gereageerd, door te zeggen dat veel sporters de laatste tijd dood neervallen en dat sporten dus toch niet zo gezond zou zijn. Maar ik kan je garanderen dat dat uitzonderingen zijn en dat er meer mensen doodgaan in hun zetel, terwijl ze niets doen. Uit vijf zeer goed onderbouwde wetenschappelijke studies rond borstkanker en sport, blijkt dat je tussen de 40 tot 70 procent minder kans hebt om opnieuw borstkanker te krijgen als je sport. Er zijn sommige, zelfs dure medicijnen die minder effect hebben. Al telt een gezonde levenswijze ook mee: geen overgewicht, gezond eten, niet te veel alcohol en niet roken…" Ondanks de overtuigende cijfers worden de voordelen van beweging bij kanker nog steeds onderschat. "Laatst op een congres bleek dat één op de drie artsen niet met patiënten spreekt over meer beweging en sport, dat eenderde het erover heeft als bijkomstig gegeven en dat slechts één op de drie wel serieus sport aanbeveelt", merkt Luc Baeyens op. "Al moet ik zeggen dat de situatie nu beter is dan tien jaar geleden en dat meer Belgen aan het sporten zijn. Zeker ook vrouwen.”

De norm: 5 x per week 30 minuten zweten

Belangrijk aandachtspunt bij dit alles is dat we vooral levenslang moeten blijven bewegen. En nee, het huishouden doen, boodschappen slepen en de ramen lappen, zijn jammer genoeg niet vergelijkbaar met sporten of 'meer bewegen'. Je zou toch minstens vijf maal een halfuur in de week flink gas moeten geven. Welke bewegingsvorm je daarbij kiest, is niet zo belangrijk, zolang je hartslag maar tussen de 10 tot 20 procent stijgt en je gaat zweten. Denk aan joggen, stevig fietsen, flink doorstappen, zwemmen in een goed tempo… Luc Baeyens: "Veel hangt af van waarvoor je wil trainen. Zo kunnen antihormonen en ook chemo je botten sneller afbreken. Beweging en vooral weerstandssporten, zoals aquagym met weerstandsoefeningen of joggen met gewichtjes aan je enkels en polsen, zullen dat juist verbeteren. Ook blijkt dat HIT training (of High Intensity Training) met korte intervallen een erg positief effect op de gezondheid heeft. Bovendien ben je er in twintig minuten mee klaar. Heel goed dus als je weinig tijd hebt. Belangrijk is in ieder geval dat je een bewegingsvorm kiest die je graag doet, anders houd je het niet vol. Maar uiteindelijk is alle lichaamsbeweging goed voor je gezondheid en krachtig tegen vermoeidheid. Beweging is zelfs de enige wetenschappelijk bewezen behandeling tegen vermoeidheid bij of na kanker. Er zijn ook amper beperkingen. Blijf dus niet in de zetel hangen, maar sleur jezelf eruit en blijf bewegen. Tijdens en na borstkanker.”

Welke sport?

• Wil je vooral sterkere botten (die het door chemo en ook antihormonen vaak flink te verduren krijgen), dan is weerstandstraining aangewezen: sporten die je botten belasten. Denk aan joggen, aquafitness met weerstandsoefeningen, dansen, hardlopen, tennis, gymnastiek en touwtje springen.
• Voor een betere conditie en een sterker lichaam kun je uiteraard 'klassiek' gaan fietsen, zwemmen en joggen en aan fitness doen, maar je kunt ook de bewegingsprogramma’s via Rekanto volgen. Deze zijn speciaal samengesteld en gratis als je kanker hebt of hebt gehad. Zoals omnisport waarbij je je conditie opbouwt met verschillende sporten.
• Ook zet Rekanto specifiek in op het overwinnen van je vermoeidheid. En daarmee ook op een betere geestelijke weerbaarheid en balans. Te volgen sporten hier zijn onder andere gymnastiek, aquagym, yoga, turnen en tai chi. Ga voor meer info naar www.rekanto.be.

Roeien tegen lymfoedeem

Als je last hebt van een oedeemarm, helpen vooral sporten die een flinke inspanning van je arm vragen de vochtophopingen te verminderen. Zo blijkt roeien erg goed te zijn. In Venetië is er zelfs een club van (ex)borstkankerpatiënten die aan roeiwedstrijden meedoet, de Leonesse Rosa Venezia. Maar onder andere ook in Frankrijk, Engeland en Amerika worden vergelijkbare roeiwedstrijden gehouden onder de naam Dragon Boat Races For The Cure. Luc Baeyens: "Net als trainen met gewichtjes, is roeien zeer goed tegen een oedeemarm die toch veel vrouwen aan een borstkankerbehandeling overhouden. Door telkens te spannen en te ontspannen, ontstaat er een soort spierpomp van de lymfevaten waardoor deze effectiever gaan werken en beter vocht afdrijven. Sommige artsen zeggen juist dat je minder moet sporten met een arm vol vocht, maar de kans is groter dat hij nog dikker wordt als je helemaal niets doet.”

Pittige percentages

• Cijfers over het effect dat sporten heeft om borstkanker te voorkomen, variëren sterk: van 10% tot 50%. Het is moeilijk om hier een vast cijfer op te plakken, omdat het afhangt van vele factoren, zoals welke sport en hoe intensief je deze beoefent. Gemiddeld gaat het om 30% minder kans op borstkanker.
• 30 tot 40% van de vrouwen die antihormonen nemen zoals Tamoxifen, haken af omwille van de bijwerkingen. Sporten zorgt ervoor dat de nevenwerkingen (zoals spier- en gewrichtspijn, zweten, vapeurs) veel minder impact hebben, waardoor je de therapie beter volhoudt en dus minder kans op herval hebt.
• Uit vijf degelijke internationale studies is gebleken dat regelmatig en intensief sporten je risico op herval met 40 tot 70% verkleint.