Opsporing redt levens

We weten het bijna allemaal: hoe vroeger borstkanker ontdekt wordt, hoe groter de overlevingskansen. Nogal logisch dat opsporing of screening zo belangrijk is. Vooral als je bedenkt dat nog steeds één op de drie vrouwen aan borstkanker overlijdt. In België krijgen alle vrouwen tussen 50 en 69 jaar om de twee jaar een uitnodiging voor een mammografie. Het onderzoek is bovendien gratis. Toch laten nog te veel vrouwen die oproep links liggen. Doodzonde, vindt Ivo Nagels, medisch adviseur van Stichting Tegen Kanker. "Uit een recent Amerikaans onderzoek is gebleken dat de sterfte door borstkanker met 40 procent teruggedrongen kan worden als vrouwen tussen de 50 en 69 zich elke twee jaar laten screenen. Dat zou toch een grote stimulans moeten zijn om wél aan de screeningsmammografie deel te nemen. Daarbij komt dat het percentage borstkankers die dankzij een screeningsmammografie worden ontdekt, stijgt. Daarom werken we zo hard aan die bewustwording."

Wist je dit? Sterfte door borstkanker kan met 40% dalen als vrouwen tussen de 50 en 69 zich om de twee jaar laten screenen.

Gratis screening: doén

De vrouwen die het vooral laten afweten bij onderzoek komen volgens de adviseur uit de lagere sociale klassen. Waarschijnlijk zijn ze zich niet bewust van hoe belangrijk opsporing en een vroege diagnose is. Of ze zijn bang dat een mammografie pijn doet. Dr. Ivo Nagels: "Het klopt dat de borst tussen twee platen wordt samen gedrukt en dat kan gevoelig en zelfs pijnlijk zijn. Maar het onderzoek duurt heel kort en kan levensreddend zijn. Sommigen denken dan weer dat ze door de röntgenstraling juist meer risico lopen om kanker te krijgen. Dat is een misvatting. Het onderzoek gebeurt om de twee jaar. Dus die straling is echt heel beperkt. Natuurlijk ben je vrij om aan het onderzoek deel te nemen, maar ik zou alle vrouwen zeer sterk aanraden om gebruik te maken van die gratis screening."

De ene mammografie is de andere niet

Er is overigens een verschil tussen een opsporingsmammografie en een diagnostische mammografie. In het eerste geval heb je geen klachten of symptomen. Je krijgt het onderzoek om te bekijken of er nergens kleine knobbeltjes of andere onregelmatigheden te zien zijn. Een diagnostische mammografie krijg je als je wél klachten of symptomen hebt en er verder onderzoek nodig is om te bekijken of er echt iets mis is. Behalve de mammografie kun je voor diagnostisch onderzoek ook nog onder andere een echografie en een MRI krijgen. Dr. Ivo Nagels: "Maar die laatste is eigenlijk voorbehouden aan vrouwen met een sterk verhoogd risico op borstkanker, bijvoorbeeld als je belast bent met het erfelijke BRCA-1 of BRCA-2 gen. Het is aan de specialist om daarover te oordelen, het gebeurt niet standaard."

Wikken en wegen: de voor- en nadelen

Groot voordeel van de screeningsmammografie is dat er op die manier bij vrouwen een knobbeltje gevonden wordt en dat zelfs kleine veranderingen opgespoord kunnen worden. Zoals knobbeltjes die kleiner zijn dan twee centimeter en daardoor meestal niet zichtbaar en voelbaar zijn. Dat hoeft niet altijd te betekenen dat je kanker hebt. Het kan bijvoorbeeld ook om een cyste gaan. Maar als een knobbeltje wél kwaadaardig is, ben je er wel razendsnel bij. De behandeling is dan meestal minder zwaar en je kansen op genezing zijn groter. Zo is er bij 90 procent van de gezwellen die kleiner zijn dan twee centimeter, 90 procent kans op genezing en is de kans op uitzaaiing veel kleiner.
Nadelen kunnen er ook zijn. Zo zijn sommige testresultaten vals positief: er wordt iets gezien op de mammografie, er volgen eventueel nog verdere onderzoeken zoals een punctie maar het blijkt uiteindelijk toch niets te zijn. Dat zorgt voor extra stress bij vrouwen. Soms gebeurt ook het omgekeerde: een vals negatieve uitslag. De mammografie toont niets aan, terwijl je na een jaar toch borstkanker kunt hebben. De mammografie geeft op zo’n moment een vals gevoel van gerustheid. Dr. Ivo Nagels: "Het kan voorkomen dat een heel klein gezwel gevonden wordt, er ook behandeling volgt, terwijl het misschien een vorm was waar je zonder behandeling geen last van zou hebben gehad."

Het is belangrijk dat je je borsten goed kent en dus eventuele veranderingen snel opmerkt en meldt.

En zelfonderzoek?

Hoe zit het dan met het zelf onderzoeken van je borsten, iets wat ons jarenlang is geadviseerd? In het verleden werd dat inderdaad regelmatig aangeraden, maar uit studies blijkt dat zelfonderzoek niet tot verlaging van het genezingspercentage of minder borstkankersterfte leidt. Dr. Ivo Nagels: "Het is wél belangrijk dat je je borsten geregeld bekijkt en dat je let op abnormale zaken zoals kuiltjes, kleurveranderingen of terugtrekking van de tepel. En dat je die meldt aan je arts." Dus je moet vooral letten op veranderingen aan je borsten. Dit heet ook wel breast awareness: dat je je borsten kent en snel abnormale zaken kunt zien. Maar je kiest er uiteraard zelf voor of je ook zelf je borsten regelmatig inspecteert.

Wat kan je huisarts doen?

Vaak zul je met een knobbeltje of klachten als pijn, vochtverlies uit de tepel, een 'deukje' of verkleuringen aan je borst, eerst naar je huisarts stappen. Voor hoe je huisarts met je klachten omgaat, daar bestaat geen vast protocol voor. Wél zal hij of zij je diverse vragen stellen en je onderzoeken. Dit onderzoek bestaat uit inspectie, het grondig bekijken van je borsten om eventuele onregelmatigheden te ontdekken, en palpatie, het bevoelen van je borsten en vaak ook je oksels en hals. Op basis daarvan word je al dan niet doorverwezen voor verder onderzoek naar een ziekenhuis of bijvoorbeeld de gynaecoloog. Afhankelijk van je klachten krijg je dan een mammografie, eventueel echografie, in sommige gevallen een MRI en soms wordt ook een punctie of biopsie gedaan.

Meer breast awareness?

Let op deze veranderingen in je borsten:

• kleurveranderingen
• deukjes
• kuiltjes
• huid als sinaasappelschil
• ingetrokken tepel
• vocht of bloed uit tepel
• rode verkleuring die warm aanvoelt
• verharding
• groeiende ader

Jonger dan 50?

Dan word je niet automatisch en gratis gescreend op borstkanker. Sommige vrouwen, vooral degenen die op jongere leeftijd borstkanker kregen, willen heel graag dat de leeftijd om gratis te testen, omlaag gaat. Toch zit dat er voorlopig niet in. Dat komt omdat 75 procent van de vrouwen die borstkanker krijgt, ouder is dan 50 jaar. Daarmee wordt dus de grootste groep bereikt, vinden beleidsmakers. Daarnaast is er op dit moment geen budget voor extra screenings. Als laatste wordt er ook meer naar de nadelen gekeken: hoe jonger je begint met het laten afnemen van mammografieën, hoe meer röntgenstraling. Een laatste afweging heeft te maken met de dichtheid of density van de borsten. Op jonge leeftijd hebben je borsten nog heel dicht klierweefsel wat de interpretatie van eventuele knobbeltjes via een mammografie moeilijker maakt.

Just do it! Laat je borsten checken!

Bron: Manon Kluten, met dank aan dr. Ivo Nagels, medisch adviseur van Stichting Tegen Kanker (www.kanker.be)