Borstkanker is de meest voorkomende kanker bij vrouwen: één op negen vrouwen krijgt borstkanker in haar leven. “De kans is groot dat bedrijven vroeg of laat te maken krijgen met werknemers die tijdelijk uitvallen door borstkanker,” stak Hilde Debackere, gedelegeerd bestuurder van Pink Ribbon, van wal op de studiedag ‘Werk en borstkanker, hoe doe je dat?’. “Hoe ga je daarmee om als bedrijf? Hoe reageer je als collega? En als werkgever? Met Pink Monday wil Pink Ribbon borstkanker bespreekbaar maken op de werkvloer en de terugkeer naar het werk na borstkanker bevorderen.”

‘Terug naar werk’-project

De behandeling van borstkanker wordt steeds effectiever. Hierdoor stijgen de overlevingskansen en willen steeds meer vrouwen en mannen de draad weer oppikken na de behandeling. Maar de terugkeer verloopt niet altijd even vlotjes. Integendeel, vaak wordt het een parcours met hindernissen. Meer nog, het re-integratieproces heeft de beste slaagkansen wanneer ex-patiënten goed begeleid worden. In de praktijk gebeurt dit slechts mondjesmaat en daar wil Pink Monday iets aan doen. Daarom werd ook Frank Vandenbroucke, minister van sociale zaken en volksgezondheid, uitgenodigd op de studiedag om zijn visie te geven. “Werken is zeer belangrijk om je nuttig en gerespecteerd te voelen,” aldus de minister. “Natuurlijk komt gezondheid op de eerste plaats, maar wie met borstkanker geconfronteerd wordt, maakt zich ook zorgen over zijn job en zijn toekomst. Het perspectief kunnen houden op werk is een onderdeel van het herstelproces.” De overheid wil dit mogelijk maken door te focussen op wat mensen wel nog kunnen. Daarom lanceert Minister Vandenbroucke in 2022 ‘terug naar werk’-coördinatoren, in samenwerking met de ziekenfondsen, met als doel mensen na een langdurige arbeidsongeschiktheid te begeleiden om het werk te hervatten. Een groot deel heeft moeite om die stap te zetten. Daar rekent Vandenbroucke ook (borst)kankerpatiënten bij. De minister spoort werkgevers aan om gebruik te maken van ‘terug naar werk’-coördinatoren wanneer mensen een tijdlang uitvallen door borstkanker.

ACT Désiron

Huget Désiron, doctor in de ergotherapie, en stichtster van ACT Désiron (Arbeids Consulting Team) (www.act-desiron.com), pleit al jaren voor het inzetten van ergotherapeuten om kankerpatiënten te ondersteunen in hun terugkeer naar de werkvloer. Hoe kan je de brug slagen tussen zorg en werk? Vanuit de ergotherapie werd reeds een parcours afgelegd om borstkankerpatiënten opnieuw te integreren op de werkvloer. “Integratie van werk in zorg is nodig”, zegt Désiron. “Wie ziek uitvalt, maakt zich zorgen over het werk en hier kunnen ergotherapeuten een rol spelen. “Na de acute zorg voor de gezondheid, door artsen, is er een belangrijke rol voor paramedici die de patiënt ondersteunen bij dagelijkse activiteiten en welzijn, kinesitherapeuten en psychologen bijvoorbeeld. Zodra er voldoende herstel is, volgens de patiënt, kan er werk gemaakt worden van de terugkeer naar het werk.” De focus van ergotherapie ligt op participatie. Patiënten gaan soms kopje onder in het behandeltraject voor borstkanker, maar het is goed dat ze van bij de diagnose weten dat er hulp beschikbaar is van zodra ze daar nood aan hebben. Die informatie moeten ze vroeg vanuit de zorgverlening krijgen. Je moet weten wat je aan ergotherapeut kan vragen.

“We gaan steeds uit van de individuele patiënt en zijn specifieke gezondheidsproblemen,” verduidelijkt Huget Désiron. “Het gevoel van de patiënt is prioritair, maar je moet ook rekening houden met het bedrijf waarin je werkt. De meeste mensen moeten meedraaien in een team. Ergotherapie kan die balans analyseren en formaliseren, wat belangrijk is voor werkgever en patiënt.” Op dit moment wordt bij ACT Désiron gewerkt aan een praktisch draaiboek dat zorgverleners kan ondersteunen om personen die na kanker opnieuw aan het werk willen, op maat te ondersteunen.

Getuigenis

Dat terugkeren naar de werkplek na borstkanker niet eenvoudig is, daarover getuigde Christelle Belle op de studiedag. “Een werknemer die uitvalt door kanker, gaat door een emotionele rollercoaster, maar blijft dezelfde persoon,” vertelde ze. “Je moet het gevoel hebben dat je belangrijk blijft voor het bedrijf, zowel voor je werkgever als voor je collega’s. Dat maakt een enorm verschil.”

Rentree

Ellen Caers, coördinator Rentree – Werken na kanker (www.rentree.eu) vertelt dat haar organisatie jobcoaches aanbiedt voor mensen die kanker doormaken. Niet enkel voor de persoon met kanker, maar ook voor de collega’s en werkgever. Hier kunnen borstkankerpatiënten terecht voor het begeleidingstraject naar de werkvloer. “De vragen die hier aan bod komen kunnen zowel juridisch, technisch als heel persoonlijk zijn. Wat betekent het voor mijn loon of mijn pensioen als ik een jaar of langer uitval? Hoe vertel ik het aan mijn collega’s en aan mijn leidinggevende? Hoe ga je er als werkgever mee om? Hoe blijf ik actief tijdens mijn behandelingsproces...? Bij Rentree gaan we op zoek naar de juiste antwoorden.” Rentree bestaat een zestal jaar en werkt samen met partners waaronder Kom op tegen Kanker, VDAB en Sterpunt Inclusief Ondernemen. De organisatie biedt individuele coaching op maat aan die bovendien kosteloos is. Centraal staat de vraag: ‘Hoe evolueren naar een duurzame, fijne invulling van het werk na kanker?’ “We bieden een persoonlijke Rentree-coach aan, met focus op jobcoaching,” vertelt Caers, “Vanaf de eerste werk-gerelateerde vraag bij de diagnose, de hele voorbereiding tot werkhervatting inclusief het opvolgen ervan.” Deze dienst richt zich zowel op werknemers, zelfstandigen, ambtenaren en werkzoekenden. “Onze coaches fungeren als vertrouwenspersoon, met ook aandacht voor de balans voor werk en privé, maar brengen evengoed dossiers in orde, voor het ziekenfonds bijvoorbeeld.”

Rentree had ook tips voor bedrijfsleiders en collega’s: onderhoud een warm en bezorgd contact met je zieke collega, maak afspraken met de zieke werknemer. Het contact onderhouden houdt de deur open voor werkhervatting. Het is nuttig om een aanspreekpunt aan te duiden op de werkvloer. Betrek ook de arbeidsarts hierin. Informeer in de eerste dagen na de werkhervatting hoe het gegaan is. Deze dialoog gaande houden, is belangrijk om tijdig te kunnen bijsturen indien nodig. Soms vliegt een werknemer er te vroeg in en moet er voorzichtig afgeremd worden. Ga ook na of de kankerpatiënt wil aangesproken worden over de kanker. Sommige mensen willen dat helemaal niet, andere hebben behoefte om erover te vertellen. Weten wat wenselijk is, vermijdt misverstanden. Stel een re-integratiebeleid op: waar kan de werknemer terecht bij vragen? Wie is op de hoogte, wie is aanspreekpunt.

Cohezio

Katja Janssens, psychosociaal manager bij Cohezio (www.cohezio.be), een externe dienst voor preventie en bescherming op het werk, begeleidt eveneens langdurig zieken die het werk wensen te hervatten. “We begeleiden op mensmaat,” benadrukt Katja Janssens. “Ook werkgevers kunnen bij ons terecht voor advies.” Werkgever en leidinggevenden kunnen de organisatie inschakelen op de werkvloer. De kerntaken voor een goede re-integratie vat Janssens samen in het letterwoord PINK.

• P Praat – persoonlijk – privacy

Wordt een medewerker of collega getroffen door borstkanker, onderhoud dan contact. Laat weten dat je er bent. Bespreek wat mag gecommuniceerd worden met de collega’s. Af en toe een kleine attentie kan een heel groot verschil maken.

• I Integratie /Iedereen / Integriteit

Zijn er maatregelen nodig voor werkhervatting? Bijvoorbeeld tijdelijk deeltijds werk, herorganisatie van het team, bespreek dit met het team van de getroffene.

• N Neen / Nu

Neen zeggen tegen het taboe rond borstkanker. Maak het bespreekbaar. Neen zeggen ook om grenzen te bewaken. Focus op nu: bouw de re-integratie stap per stap op. Bekijk eerst huidige noden.

• K Kracht / Kunnen / Kaderen

Zet in op veerkracht van het individu en van het team. Ga samen na wat nog kan en wat niet. Omkader de patiënt en ook van het team. Zorg voor de nodige omkadering, zowel tijdens afwezigheid als bij werkhervatting. Houd contact, ga na wat de wensen zijn van de kankerpatiënt.

Getuigenis

Magali Mertens de Wilmars richtte Travail et Cancer asbl op na haar borstkanker (www.travailetcancer.org). “Je voelt je wat verloren als de behandeling is afgerond. De idee dat je terugkeert naar het leven als voorheen, klopt niet. Het leven wordt niet meer zoals voorheen,” vertelt ze. Vanuit haar ervaringen richtte ze haar organisatie op en coacht ze andere borstkankerpatiënten.

“In België ben je actief of non-actief. Dat klopt niet. Je werk hervatten is een collectief proces. Het is leven met nevenwerkingen op lange termijn. Collega’s haken op bepaald moment af, maar zelf blijf je regelmatig heel moe. Je kan het werk niet meer doen zoals je wil. Je blijft kwetsbaar. De kanker heeft ook altijd een negatieve impact op de inkomsten. Een coach helpt je jezelf terug te vinden en vrede te vinden met je nieuwe zelf. Kanker geeft veel mensen een extra kracht: ze zijn vaak empathischer en kunnen beter prioriteiten stellen.

VBO

Kris De Meester, eerste adviseur van het competentiecentrum werk en sociale zekerheid van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) riep in zijn slotwoord bedrijven op om het ethisch charter voor werkgevers, opgesteld door VBO en Pink Ribbon, te ondertekenen. Dit charter is een document met beleidspunten waar werkgevers zich kunnen achter scharen om de re-integratie op de werkvloer van borstkankerpatiënten vlotter te laten verlopen (www.pink-ribbon.be/info/toon-je-steun-als-werkgever). “Er zijn voldoende actoren om steun te geven aan bedrijven,” besloot De Meester, terugblikkend op de studiedag.

“Wanneer iemand een kankerdiagnose krijgt, gaat alle aandacht naar behandeling en genezing, terwijl al het andere wordt stopgezet. Dat is erg zwaar. Het is beter om ook op andere dingen te focussen, waaronder werk.” De Meester vraagt meer aandacht voor duurzame inzetbaarheid. “Als we willen dat de werknemer met borstkanker kan blijven functioneren, moeten we de balans zoeken tussen kennis, vaardigheden en de werksituatie. Wat verwacht de werknemer van de re-integratie? Welk soort werk is geschikt? Hoe zit het met de arbeidsomstandigheden? Zorg voor een match. Op die manier kan werk een steun zijn in en na periode van kanker.” Kris De Meester is er zich van bewust dat er nog werk aan de winkel is. “Bedrijven hebben een bredere aanpak nodig die de werknemer met kanker als mens centraal stelt,” zegt hij, “Maatwerk is nodig. Zorg dat de werknemer een band behoudt met het werk, maar speel met de bandbreedte. Laat hem bijvoorbeeld een online vergadering meevolgen, zonder mee te vergaderen. Speel in op noden en wensen. Werknemers zijn door de kanker niet plots hun competenties kwijt.”

Verslag: Marleen Finoulst, moderator van de studiedag