Kanker boezemt angst in. Vooral in het eerste jaar na de diagnose, maar ook later, vooral bij controles, steekt angst voor herval soms heftig de kop op. Dat is normaal. De meerderheid van alle kankeroverlevers wordt er geregeld mee geconfronteerd.

Om zicht te krijgen op de omvang van het probleem, worden vragenlijsten gebruikt die deze angstgevoelens een score geven. Er zijn er enkele gevalideerde in omloop: de ‘Cancer Worry Scale’ en de ‘Fear of Progression Questionnaire’. Ze worden gebruikt in wetenschappelijk onderzoek. Zo blijkt uit onderzoek met de Cancer Worry Scale dat gemiddeld 73 procent van alle kankeroverlevers zich af en toe angstig voelt, 49 procent voelt zich geregeld angstig en 7 procent lijdt erg onder hevige angstgevoelens. De angst is over het algemeen heviger bij jongere mensen, bij vrouwen, in het eerste jaar na de diagnose en in geval van een minder goede prognose. Angst voor herval kan zich uiten in piekergedrag, zenuwachtigheid, slecht slapen of niet kunnen loslaten. Het risico op stress en depressie verhoogt. De angstgevoelens belemmeren het plezier terugvinden in dingen die men vroeger wel leuk vond en het zorgt soms voor een verminderd functioneren op het werk.

Omgaan met angst voor herval

Angst voor herval, hoe hevig ook, heeft geen impact op de overlevingskansen, maar wel op de levenskwaliteit. Vier op de tien kankerpatiënten zou graag meer psychosociale steun of coaching krijgen om met de angst om te gaan. Coen Völker, GZ-psycholoog bij het Helen Dowling Instituut en gespecialiseerd in psychologische zorg na kanker, heeft diverse adviezen ontwikkeld voor het omgaan met de angst voor terugkeer van kanker. Samen met psycholoog Jan Verhulst, die zelf met kanker werd geconfronteerd, schreef hij het boek 'Angst na kanker'. Hierin bespreken ze hoe angst ontstaat en bieden ze praktische handvatten om deze angst hanteerbaar te maken, zodat je je blik weer op de toekomst durft te richten.

Völker ontwikkelde een vijfstappenprogramma, gebaseerd op het acroniem HOPPA, dat helpt bij het omgaan met angst voor herval:

1. Herken de angst: Erken dat angst een normale reactie is op een bedreigende situatie die grote impact heeft op je leven.
2. Onderzoek je angst: Probeer te begrijpen waar je precies bang voor bent en welke gedachten en gevoelens hierbij een rol spelen.
3. Praat erover: Deel je gevoelens en angsten met anderen, zoals vrienden, familie of lotgenoten. Dit kan helpen om je angst te verminderen.
4. Probeer nieuwe strategieën: Zoek naar manieren om met je angst om te gaan, zoals ontspanningstechnieken, mindfulness, yoga, muziek maken of andere methoden die voor jou werken.
5. Accepteer wat je niet kunt veranderen: Leer omgaan met de onzekerheden die bij het leven na kanker horen en focus op wat je wel kunt beïnvloeden.

Onze boekentip. ‘Angst na kanker. Wat als je bang bent opnieuw ziek te worden?’ van Jan Verhulst en Coen Völker (Lannoo 2024).