In Europa heeft een vrouw gemiddeld één kans op 10 om borstkanker te krijgen tijdens haar leven. In België ligt dat risico nog hoger: één op 8. Borstkanker bij mannen is zeldzaam. De overlevingskansen van vrouwen met een niet-uitgezaaide borstkanker zijn groter dan 80% en ze zullen nog stijgen, dankzij de vooruitgang in behandelingen en de verhoogde aandacht voor vroegtijdige opsporing. De prognose van een gevorderde borstkanker verbetert eveneens dankzij de komst van nieuwe geneesmiddelen.

Voorstadium borstkanker

Veel vroegtijdig ontdekte borstkankers zijn in feite nog geen echte kankers, maar voorstadia: ductaal carcinoma in situ of DCIS. DCIS betekent dat er kwaadaardige cellen in de melkgangen zitten, die zich nog niet hebben verspreid naar het omliggende borstweefsel. Je kan DCIS opsporen via een screeningsmammografie of door zelfonderzoek. Door deze voorstadia van borstkanker mee te nemen in de cijfers, zit België aan de wereldtop. Screenen we te veel? “Neen, er is geen sprake van overdiagnose,” reageert Birgit Carly, borstchirurge en verantwoordelijke voor de borstkliniek Isala van het UCM Sint-Pieterziekenhuis in Brussel scherp, “Zolang we niet weten welke van deze voorstadia evolueren naar een echte borstkanker en welke niet, moeten we ze allemaal behandelen.” Er zijn studies aan de gang om dat te onderzoeken. “Pas als we zicht hebben op die resultaten, kunnen we misschien sommige DCIS gewoon opvolgen,” zegt Carly. De borstchirurge is actief betrokken bij Europa Donna Belgium en bij Pink Ribbon en beweegt hemel en aarde om alle vrouwen toegang te verschaffen tot de best mogelijk behandeling.

“Herval van kanker heeft zelden te maken met achtergebleven kankercellen in de geopereerde borst. Denken dat je beter af bent met een amputatie, is een fabel.”

Leer je borsten kennen

Er worden minstens zoveel borstkankers door de vrouw zelf ontdekt dan door screening. “Ik praat niet over zelfonderzoek, wel over je eigen borsten leren kennen. Wanneer een borstkanker ontdekt wordt, zoeken vrouwen de schuld bij zichzelf: hebben ze verkeerd gegeten of te veel gedronken? We moeten ze keer op keer geruststellen”, zegt Carly, “Er schort echt wat aan de communicatie rond borstkanker. Er is veel meer angst voor deze kanker dan voor de impact van roken of voor hart- en vaatziekten. Dat is onlogisch, want de gezondheidsrisico’s van roken zijn veel groter en er sterven veel meer vrouwen door hart- en vaatziekten.”

Misvattingen over borstamputatie

Vroeger betekende borstkanker dat je je borst kwijtraakte door amputatie. De voorbije decennia wordt veel meer ingezet op borstsparende operaties. Dr. Birgit Carly: “Nog steeds leeft de idee dat de overleving beter is na een borstamputatie dan na een borstsparende ingreep. Dat is een fabel. Er is altijd een risico op herval, ook na een volledige borstamputatie. Wanneer borstkanker terugkeert, dan waren er op het moment van de operatie reeds kankercellen uitgezwermd in het lichaam die niet konden worden opgespoord. Herval is zelden het gevolg van achtergebleven kankercellen in de geopereerde borst.”

Behandelingsplan

Na de diagnose borstkanker en het in kaart brengen van stadium, type en uitgebreidheid van de tumor, wordt een behandelingsplan opgesteld. “Voor ieder type bestaan nauwkeurige richtlijnen of instructies die de arts zou moeten volgen,” zegt Carly. Hormoongevoelige kankers kleiner dan 3 centimeter worden bijvoorbeeld eerst verwijderd via een borstsparende operatie. Daarna volgt altijd een reeks bestralingen en later hormoontherapie. Bij tumoren groter dan 3 tot 5 cm kan een borstamputatie nodig zijn, soms gevolgd door bestralingen. Vrouwen met een triple-negatieve borstkanker groter dan één centimeter krijgen eerst chemotherapie. “Eerst chemo heeft als voordeel dat de tumor verschrompelt en beter operabel is. Ook weet je of de tumorcellen gevoelig zijn voor de toegediende medicatie.” Soms wordt na de operatie opnieuw chemotherapie in geval de kuur voor de operatie niet voldoende effect had.

“Borstamputaties worden nooit onaangekondigd uitgevoerd,” zegt ze overtuigd. Wanneer de chirurg tijdens de operatie merkt dat de tumor toch uitgebreider is dan verwacht, dan wordt de operatie afgerond en wordt dit eerst besproken met de patiënt. “Vroeger werden vrouwen soms wakker zonder borst, maar vandaag mag dit niet meer gebeuren. Een patiënt hoort vooraf te weten wat haar te wachten staat.”

Reconstructies

Borstreconstructies gebeurens steeds minder meteen na een borstoperatie. “Wanneer de borst nog bestraald moet worden, is het risico op complicaties groot,” zegt Dr. Carly. “Nu worden reconstructies vaak pas uitgevoerd als de hele behandeling achter de rug is. Er zijn zeer veel manieren om een borst te reconstrueren. Iedere plastisch chirurg zou ze grondig moeten bespreken en in overeenstemming brengen met de wensen van de patiënt.” De resultaten zijn helaas niet altijd even fraai en het risico op complicaties mag niet onderschat worden. En wat te weinig bekend is: roken is een contra-indicatie. Birgit Carly: “Vrouwen die roken komen in principe niet in aanmerking voor een plastische borstreconstructie, omdat het risico op complicaties te groot is. De kleine bloedvaatjes zijn vernietigd door de nicotine.”

Niet iedereen wil een reconstructie. “Ik heb patiënten die zich perfect gelukkig voelen met één borst,” zegt Birgit Carly, “Er zijn er die hun prothese laten verwijderen omdat ze last berokkent. Andere zweren bij een uitwendige prothese.” Vrouwen moeten de kans krijgen om na te denken over de verschillende opties. Een borstoperatie hakt er stevig op in, want borsten staan symbool voor leven, seksualiteit en intimiteit.